Dr. Elisabeth Wallays werkt in wijkgezondheidscentrum De Brug/La Passerelle in Sint-Jans-Molenbeek. Daar komt ze elke dag in aanraking met de lage gezondheidsgeletterdheid van heel wat patiënten.

“Ik schat dat zeker 60% van onze patiënten onvoldoende gezondheidsgeletterd is. Dat heeft soms te maken met anderstaligheid, maar ook met lage scholingsgraad en analfabetisme. Deze patiënten kunnen bijvoorbeeld hun klachten erg moeilijk benoemen. Het is voor hen vaak lastig een onderscheid te maken tussen fysieke en mentale klachten. Of psychische problemen worden als niet-prioritair gezien. Sommige patiënten minimaliseren symptomen, en anderen leggen dan weer extreme nadruk op klachten die eigenlijk minder erg zijn. Als arts is het niet altijd evident aanwijzingen te interpreteren, zeker bij mensen met een andere culturele achtergrond en moedertaal, waarin symptomen soms helemaal anders beschreven worden. Dus de kennis gap situeert zich ook voor een deel aan onze kant.”

“Zowel op vlak van preventie, diagnostiek en behandeling is lage gezondheidsgeletterdheid een groot probleem. Vaak komen mensen bij ons voor ‘ziekte’, en niet voor ‘gezondheid’. Zo zien wij veel diabetes en ook een lage vaccinatiegraad, maar dat is niet de reden van patiënten hun bezoek. Bovendien hebben patiënten vaak ook al een idee van wat ze als oplossing zien: vaak medicatie, zoals antibiotica of slaappillen. Wanneer je dan als arts alternatieven voorstelt, stoot je wel eens op weerstand. Of mensen brengen iemand mee als tolk, en die persoon neemt het op zich die patiënt te ‘beschermen’ tegen de dokter.”

Toch staat dr. Wallays er wel open voor creatieve oplossingen. “Ik vind het goed dat patiënten hulp inschakelen, tenzij het over jonge kinderen gaat die voor hun familieleden moeten tolken. We kunnen zelf ook tolken aanvragen, maar er blijft toch altijd ruis op het gesprek met zo’n tussenpersoon. Dus probeer ik altijd zelf zo helder mogelijk te communiceren. Ik vraag veel door, bijvoorbeeld naar concrete voorbeelden of situaties waarin klachten zich voordoen. Ik herhaal de boodschap regelmatig, en ik maak gebruik van vertaal-apps via de smartphone. Ook onze gezondheidspromotoren doen op vlak van preventie goed werk: ze proberen de hele patiëntenpopulatie te bereiken via brieven, e-mails, WhatsApp, Facebook, filmpjes etc.”

“Dat preventieve werk wordt eigenlijk ook van ons als artsen verwacht, maar eerlijk: daar hebben we niet genoeg middelen, maar ook geen tijd voor. In ongeveer 20 minuten per patiënt ook nog eens zorgen dat ze aan alle bevolkingsonderzoeken meegedaan hebben, het voedingspatroon overlopen, nadenken over eindelevensfase enzovoort … We zijn in de eerstelijnzorg echt overbevraagd. Er wordt vanuit de overheid eigenlijk niet genoeg gedaan op vlak van public health.”